W tym roku zapewne na wzór lat ubiegłych w maju zostaną zorganizowane uroczystości ku czci Świętego Stanisława , biskupa i męczennika . W związku z tym chciałbym czytelnikom pokrótce przypomnieć jak święty wpisał się w świadomość Ziemiaństwa Polskiego .
Święty Stanisław biskup męczennik jest patronem Polski i wielu Polskich Miast , pod jego wezwaniem znajduje się wiele kościołów niektóre pamiętają poprzednie epoki, niektóre z nich budowane były przez możnowładców – oświeconych Sarmatów np. w okresie manieryzmu lubelskiego Vice Kanclerz Królestwa Polskiego Henryk Firlej (1574-1626).wybudował kościół pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa Męczennika w Czemiernikach jako wotum wynagradzające Bogu krzywdy, ród Firlejów bierze początek od protoplastów wywodzących się z Bejsc powiat Kazimierza Wielka.
Św. Stanisław biskup męczennik jest upamiętniony też na średniowiecznych pieczęciach książęcych , średniowiecznej pieczęci miejskich -Wójtów Krakowa, orderach , na licznych obrazach w tym na obrazie z kościoła pw. Marii Magdaleny w Koszycach (parafia Koszyce) oraz w herbie miasta Koszyce (małopolska) .
Św. Stanisław Biskup Męczennik w Pieczęci książęcej i miejskiej
Fot. Pieczęć Leszka Czarnego . ZRÓDŁO: Archiwum Główne Akt dawnych w Warszawie.
„Leszek, ks. krakowski, sandomierski i sieradzki, rozstrzyga spór między Piotrem, prepozytem klasztoru w Miechowie, a rycerzami Mikołajem i Wojciechem z miejscowości Grabossow o dobra Smroków na korzyść klasztoru
pergamin 38,2 x 13,9 + 2,4 cm
Bożogrobcy Miechów. Wyd.: KDMłp., t. 2, nr 509, s. 169, 170.
Książę klęczący przed św. Stanisławem odprawiającym mszę świętą. Część centralną kompozycji stanowi mensa ołtarzowa przykryta obrusem, na której stoi wysoki krzyż i zapalona świeca. Po prawej stronie mensy ukazany z profilu biskup unoszący w górę kielich, w szatach pontyfikalnych, w infule na głowie, która otoczona jest nimbem. Po stronie lewej klęczący książę, ze złożonymi i uniesionymi wysoko rękami, odziany w kiecę bez rękawów nałożoną na zbroję kolczą, przy boku na pasie ma zawieszony miecz, na głowie czepiec kolczy przykryty płasko ściętym walcowatym hełmem, głowa lekko skierowana w stronę widza. Za plecami księcia zatknięty w ziemię trójstrefowy proporzec, z godłem pół lwa, pół orła. Pole pomiędzy schematycznie zaznaczoną posadzką a wewnętrznym okręgiem ograniczającym pole legendy, wypełnia motyw roślinny. Ponad ołtarzem umieszczono napis na banderoli”.
Fot. Pieczęć Wójtów miasta Krakowa – pieczęć z XIII wieku. Postać świętego patrona – Św. Stanisława biskupa męczennika po prawej stronie . ŹRÓDŁO Jagiellońska biblioteka Cyfrowa
Pieczęć z symbolem budowli ze średniowiecza odwołuje się do roli Krakowa jako ośrodka władzy państwowej .Powstanie pieczęci jest związane z programami zjednoczenia Polski oparte o ośrodki w Wielkopolsce i w Dzielnicy Senioralnej którą miał władać najstarszy książę piastowski – senior.
Nie bez znaczenia pozostaje fakt iż w Małopolsce w II połowie XIII wieku istniało stronnictwo proczeskie na czele z biskupem Pawłem z Przemankowa (dzisiejszy Przemyków w Gminie Koszyce) do tego stronnictwa należała żona Leszka Czarnego – Gryfina Halicka (1248 -1309 ), stronnictwo również dążyło do zjednoczenia Polski ale pod rządami Przemyślidów, po rządach Przemyślidów w Polsce pozostał urząd Starosty.
Św. Stanisław Biskup Męczennik w herbie.
Herb Koszyc. ŻRÓDŁO : Koszyce_m_herb.png
Wizerunek św. Stanisława biskupa męczennika w herbie Koszyc zaczerpnięty został z motywu XIII wiecznej pieczęci Wójtów Krakowskich. Proszę zwrócić uwagę że święty jest przedstawiony w herbie w kolorze złotym na niebieskim tle .To podkreśla zachowanie ceremoniału dworskiego na podstawie którego miejsce zostało oznaczone w średniowieczu odpowiednim znakiem na wzór zachodnioeuropejski.
Św. Stanisław Biskup Męczennik na obrazie z kościoła pw. Marii Magdaleny w Koszycach .
„Błogosławiony jesteś, Panie, Boże wszechświata, bo dzięki Twojej hojności otrzymaliśmy chleb, który jest owocem ziemi i pracy rąk ludzkich; Tobie go przynosimy, aby stał się dla nas chlebem życia”.
Takie słowa wypowiada biskup krakowski Stanisław podczas podniesienia Hostii przed swoją męczeńską śmiercią , ta scena jest upamiętniana na obrazie na bocznym ołtarzu w Koszycach w kościele pw. Marii Magdaleny .
Autor obrazu pokazuje w swoim dziele świat krajobrazu pełen swojskości na tle którego król Polski – Bolesław Śmiały bierze zamach by dokonać zabójstwa natomiast św. Biskupa Stanisława należy utożsamiać z obrońcą praw narodu , praw do zwyczaju.
A zatem świat swojskiej przyrody uczestniczy w spotkaniu dobra i zła . To historyczne średniowieczne wydarzenie które wydarzyło się 11 kwietnia w 1079 roku na peryferiach chrześcijańskiej średniowiecznej feudalnej Europy połączone zostało z owocem ziemi i prac ludzkich rąk w którym uczestniczy dwóch głównych bohaterów .
Pierwszy główny bohater to biskup Stanisława ze Szczepanowa jako pomazaniec Boży – namaszczony olejami świętymi, broniący praw Narodu , praw do zwyczaju. który dąży do pokoju . Biskup jest przedstawiony jako wielbicielem średniowiecznej Arkadii (Krainy Szczęśliwości – Polski ) nad którą i dziś chce czuwać.
Drugi główny bohater to król Bolesław Śmiały – władca Polski również namaszczony olejami świętymi na obrazie nikt nie może powstrzymać jego zamiaru , nawet żołnierz – króla który upadł , może został odepchnięty i upadł naruszając nietykalność władcy, a drugi zachowuje bierność bo król którym kierują zasady feudalizmu już wybrał plan, podstawą którego jest wojna przeciw poddanym i samemu Bogu w którym ukryta jest przyszłości Narodu.
Kult św. Stanisława biskupa męczennika na przestrzeni epok był różny , ulegał wzmocnieniu – historia męczennika padała na podatny grunt . Kult dodawał większego znaczenia dla patriotyzmu Polaków , używany był w poszukiwaniu genealogii. Głęboko wpisywał się w historię ziemiaństwa , lokalnych społeczności -małych ojczyzn.
Polska która rozwijała się i rosła w siłę , czerpała ze źródeł historii oraz z historii antycznych . Polska która wprowadzała doktrynę ustrojową , ideologię polityczną , styl życia , obyczaje , światopogląd , prądy kulturowe. W tym wszystkim była potrzebna wiara i tradycja , bo w narodzie zaszyty jest kod kulturowy wiary w moc Bożą .
Gdy na stolicę Piotrową został wybrany nasz rodak Karol Wojtyła i już jako Polak Papież , Jan Paweł II w pierwszej pielgrzymce do Ojczyzny odwiedził miejsce spoczynku św. Stanisława biskupa męczennika w Krakowie w ten sposób wziął przykład z Polskich Władców którzy jako Polacy którzy zasiadali na urzędach królewskich to samo czynili.
Kult św. Stanisława biskupa męczennika w czasach zaborów ,okupacji hitlerowskiej w socjalizmie znacząco osłab gdyż nie można było przekazywać pokoleniom przyszłym dorobku związanego z tradycją do świętego choć byli i tacy którzy głośno mówili o potrzebach Ojczyzny np. błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko .
Idea Arkadii jako Krainy Szczęśliwości , idea antycznej Oświeconej Długoszowskiej Sarmacji która wpisywała się w Rzeczpospolitą Obojga Narodów oraz zaszyty od wieków kod kulturowy w Polakach każe nam wierzyć że Polska istnieje bo tego chce TEN KTÓRY JEST – Bóg.
To ON ukazuje narodom swoją sprawiedliwość . ON wydobywa z łona matki i czyni bezpiecznym u jej piersi . To ON przywraca jedność i zbawienie. Obyśmy dobrze umieli służyć Ojczyźnie swojej.
Opracowanie Paweł Staniszewski.
Źródła :
Ikp Proszowice artykuł pt: Na tarczach z świętym Stanisławem biskupem męczennikiem.
Język Polski oblicza epok1,1
Encyklopedia PWN
Jagiellońska biblioteka Cyfrowa
Archiwum Główne Akt dawnych w Warszawie
Ikonografia św. Stanisława męczennika i biskupa krakowskiego
Przedkanonizacyjny kult św. Stanisława biskupa
Miejsce Męczeństwa św. Stanisława w kulturze i świadomości narodowej Polaków
Opowieści i legendy – Sarmatyzm – Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku
Historia parafii Czemierniki.
Ołtarz boczny św. Stanisława biskupa męczennika w kościele pw. Marii Magdaleny w Koszycach
